Civata ve Somunlar

Civata ve somun

Makina tarihinin en büyük buluşu hiç süpesiz civata ve somundur.

Küçük bir makina bağlantı elemanı gibi dursada görevi ve yaptığı işlev bi hayli fazladır. Kullanımı basit, pratiktir.

Dünya genelinde belirli bir standarta oturtulmuş civatalar ülkemizde genelde DIN normuna göre kullanılmaktadadır.

DIN normunda cıvata kaliteleri 4.6 , 8.8 şeklinde gösterilir.  Bu gösterimde ilk sayı kopma gerilmesinin yaklaşık 1/10 unu , ikinci sayı ise akma gerilmesinin kopma gerilmesine olan oranını gösterir. Örnek: 6,8 kalite civatada kopma gerilmi 60 Kg/mm², Akma gerilimi/ Kopma gerilimi= 0.8 olduğu anlamını taşır. (akma gerilimi= 0.8x60=48 Kg/mm²)

makina-tasarim-eviMetrik_dis

 

Metrik İnce Diş

 

 SOMUNLAR

Civatalı bağlantılarda kullanılan diğer eleman somundur.  Somun kaliteleri ise 4 6 8 gibi tek rakamlar ile belirtilir ve bu sayılar uygulanabilecek maksimum gerilimin 1/10 nu gösterir. Örnek: 6 kalite somunda uygulanabilecek maksimum gerilim 60 Kg/mm² dir.

Somunlar kendi kalite değerinde civatalar ile kullanılmalıdır (Örnek 6 kalite somun 6.8 kalite cıvata ile birlikte kullanılır). Ancak civataya uygulanacak yükün sınırlandırılması gerekiyorsa (Örnek : Fazla sıkma durumunda bağlanan malzemenin veya herhangi bir aksamın zarar görmesi söz konusu ise) bu durumda somun civatadan düşük kalitede seçilerek fazla sıkılma durumunda somun dişlerinin sıyrılarak sigorta vazifesi yapması sağlanabilir. Eğer böyle bir sınırlayıcı kısıt yoksa civatalar kendinden yüksek kalite somunlarla birlikte de kullanılabilirler.

Somun genişliği çapın 60% si kadar olur. Somunlarda yükün çoğu sıkılma yüzeyine yakın dişlerde olur. Arkadaki dişlerde yük çok azalır. Normalde altıncı hatveden sonraki dişlerde pek fazla yük olmaz. Bu nedenle somun genişliğinin fazla olması hiçbir işe yaramaz. İkinci bir somun ise sadece gevşemeyi önlemek için kontra somun olarak kullanılır.

 

 

MEKANİK ELEMANLARIN VİDA-CİVATA BAĞLANTISI

Mekanik elemanların bağlanmasında cıvatalar sıkıldıklarında üzerlerine aldıkları çekme gerilimi (tension) ile bağlantıyı sağlar. Mekanik elemanların bağlantısında civataların kesme gerilimi altında bulundurulmasıtavsiye edilmez. Eğer böyle bir bağlantı mutlaka gerekiyorsa, bağlanan elemanlardan kesme yönünde gelecek kuvvetin cıvataya aktarılmasına engel olacak yana kaymayı engelleyen takoz veya bağlanan elemanlarda faturalıgeçme gibi tedbirler alınmış olmalıdır.

 

civata ve somun mukavvemeti

 

 

 CİVATALARIN SINIFLANDIRILMASI

Civatalar çekme mukavemetlerine göre üç gruba ayrılır. Bunlar;


1. Düşük mukavemetli civatalar: Bu civatalar özellik gerektirmeyen ve yük taşımayacak bağlantılarda kullanılırlar. Piyasadaki en ucuz bağlantı elemanlarıdır. Bu civatalar ile rondela kullanılmasına gerek yoktur. Düşük mukavemetli cıvatalar aşağıdaki standartlarda temin edilirler.
  • DIN 7990
  • DIN 601
  • TS1021/9
  • ASTM A 307-61 Grade A

2. Yüksek mukavemetli civatalar: Yük taşıyacak elemanların bağlantısı için kullanılırlar. Titreşimli, darbeye maruz kalan ve çift yönlü kuvvetlerin bulunduğu uygulamalarda bu standartlardaki civatalar kullanılır.
Bu cıvatalar aşağıdaki standartlarda temin edilirler.

  • DIN 6914- 8.8 Kalite
  • ASTM A 325-65
  • TS 80-8G

3. Alaşımlı, su verilip temperlenmiş civatalar: Çok büyük alternatif kuvvetlerin uygulandığı makine ve yapı elemanlarında kullnılırlar. Başlıca uygulama yerleri; Makine yataklamaları, Kaplin bağlantıları gibi kaymalara müsaade edilemiyecek bağlantılar. Başlıca standart numaraları
  • DIN 6914- 10.9 Kalite
  • ASTM 490-64 

 

 

  AMERİKAN (ANSI) VİDA-CİVATA STANDARTLARI

 

UNC Kaba Diş

 

unc kaba diş

 

UNF İnce Diş 

 

unf ince diş

 

 

 

BORU DİŞLERİ

 

Diğer önemli farkla;

  • BSPT dişlerin diş açısı 550 (withworth) iken NPT dişler 600 dir.
  • BSPT boru dişleri başında R harfi ile birlikte belirtilirler (örnek: R 3/4").
  • NPT dişler konik olup eksenle 1047' derece açı yapar.
  • BSPT dişler hem silindirik hem konik olarak temin edilebilirler.

NPT ve BSPT boru diş ölçülerini aşağıdaki tablodan bulabilirsiniz.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

İNGİLİZ (BS) VİDA-CİVATA STANDARTLARI

Belli başlı ingiliz vida-civata standartları şunlardır;

1. Withworth vidalar (BSW)

 

 

2.ISO Metrik vidalar

Tüm dünyada artık metrik sisteme geçildiğinden BS standartları altında ISO Metrik vida standartları oluşturulmuş bulunmaktadır.

ISO Metrik vidalar (ISO 68-1) Standartları altında özellikleri belirlenmiştir.


 

  

Türkiye de en yaygın olarak kullanılmakta olan vidalar DIN standartlarında olan vidalardır.
Bu nedenle DIN standartlarındaki vidaların tablolarına aşağıda verilen linklerden ulaşmanız sağlanmıştır

DIN normundaki cıvatalar şekline göre DIN267 altında listelenmişlerdir.
DIN 267 standart grubu altında listelenen en önemli vida-cıvata standartları şunlardır   

 

Sayfa güncelleniyor